"4 yaşında bir oğlum var. Tuvalet eğitimini 27 ay civarında başarılıyla yaptık. Kendi istemişti tuvaleti kullanmayı. Tuvalet eğitimini verdiğimiz zaman da şimdi de gece alt ıslatma yok, kaka tutma sorunu da yok. Ama 'tuvaletim geldi' demek için son dakikaya kadar bekliyor. İyice sıkışmadan tuvalete gitmek istemiyor. O zamana kadar fark etmiyor mu, söylemek mi istemiyor anlamadım. Bu durum okuldayken sorun oluyor. Okulda sık sık altını ıslatıyor. Bazen günde 1 kez bazen iki kez alt ıslatma oluyor. Öğretmenleri devamlı hatırlatırsa, tuvalete götürürse eve temiz geliyor. Tuvaletini zamanında söylememe nedeni ne olabilir, okulda alt ıslatma için ne yapmalıyım?"
Yukarıdaki soruya okulda altı ıslatma sorunu yaşayan çocukların anneleri için uzun uzun yazmak istedim. Okulda alt ıslatma hem kreş/anaokulu döneminde hem de ilkokula başlama sürecinde çok sık karşılaştığımız bir durum.
ÇOCUKLAR TUVALETLERİNİ TUTARAK VÜCUTLARININ SINIRLARINI ÖĞRENİRLER
Çocuklar vücutlarının sınırlarını zorlamayı severler. Bu bedenlerini tanımanın bir yoludur. Genelde oyundan ayrılmamak, keyif aldıkları şeylerden uzaklaşmamak, kaygı duydukları ortama ve ilişkilere girmemek için fiziki ihtiyaçlarını uzun saatler boyunca erteleyebilirler. Bu erteleme davranışını en çok tuvalet ihtiyacında ve beslenmede görürüz.
Yukarıda hikayesini dinlediğimiz çocuğumuzun durumu bu bilgiyi işaret ediyor gibi.
OKULDA ALT ISLATMA NEDEN OLUR?
Okulda alt ıslatmaya gelince...
Okullarda topluca tuvalete gitme, yeni bir tuvalet ortamına alışma, kendi ihtiyaçlarını kendi görmesi gerekliliği gibi pek çok nedenle erken yaş grubundaki çocuklar okul tuvaletlerini kullanmaktan kaçınırlar. Bu kaçınma fiziki olarak son noktaya gelinceye dek yada bir yetişkin sürece müdahale edinceye dek sürebilir. Eğer çocuğunuz öğretmenlerinin hatırlatması sonrası tuvalete gitmeyi kabul ediyorsa ve ihtiyacını gideriyorsa klinik olarak çok da endişe etmemiz gereken bir durum olmadığını bilelim.
SÜREKLİ TUVALETİN VAR MI, HADİ TUVALETE GİDELİM DEMEK YERİNE...
Gelelim, tuvalete gitmeyi erteleyen, uzun süre tutma sonrası alt ıslatan çocuklara ne yapmalı, nasıl davranmalı? sorusunun yanıtlarına...
Yapabileceğiniz ilk ve en önemli şey çocuklara sürekli 'tuvaletin var mı, tuvalete gidelim mi, bak çişin gelmiş' diye sözlü uyaranlarda bulunmamak. Küçük hatırlatmalar, gözlemler mümkün ancak altını ıslatacak korkusuyla sürekli sözlü uyaran da bulunmak davranışın tekrarına neden olur. Bu durum okuldaki öğretmenler için de geçerli, hatırlayalım!
ÇİŞ TUTMAYI VE ALT ISLATMAYI ÖNLEYEN OYUN ÖNERİLERİ
Çişini tutan, sık sık alt ıslatan çocukları konuşarak tuvalete gitmeye ikna etmek yerine oyunla tuvalete davet etmeyi deneyin.
Örneğin, teması tuvalet olan bir şarkı söylerek çocuğunuzu tuvalete yönlendirebilirsiniz.
Bir diğer oyun önerisi de şöyle; Tren olup 'Çiş treni... Çiş treni... Sakın kaçırma çiş treni...' gibi esprili oyun temelli, melodik bir şarkıyla çocuğunuzu oyuna davet edin. Tren olarak tuvalete birlikte gidin. Tuvaleti kullanmak istemezse zorlamayın. Aynı tren tuvaletten ayrılıp başka bir istasyona doğru devam etsin. Birden oyunu kesmek yerine eğlenceyi sürdürüp, iletişime devam edin. Makul bir süre sonra yeniden aynı oyunu oynayın.
Bir diğer oyun önerisi de şu şekilde: İki sandalyeyi arka arkaya koyup arabacılık oynayabilirsiniz. Ama araba bir türlü çalışmaz ve sonunda çocuğa 'Araba diyor ki arabada çişi olan bir. Çişi olan kişi tuvalete gitmeden çalışamıyorum. Herkes tuvalete gitsin' diyor gibi bir cümleyle durumu oyuna dökerek çocuğunuzu tuvalete yönlendirebilirsiniz. İstekli olmayan çocuklar için 'Belki ay benim tuvaletim var!' galiba diyerek önce siz tuvaleti kullanabilirsiniz.
Çocuğunuz reddederse ve onun tuvalet ihtiyacı olduğundan eminseniz arabayı yeniden çalıştırmayı deneyebilir, başaramayınca oyunu yeniden başa alıp oynayabilirsiniz.
ÇOCUĞUM ALTINI ISLATIYOR, BİR HASTALIĞI OLABİLİR Mİ?
Çocuklarda alt ıslatmanın pek çok tıbbi hatta genetik nedeni olabilir. Eğer sizi zorlayan ve aşamadığınız bir alt ıslatma sorunuyla karşı karşıyaysanız çocuğunuz tıbbi bir taramadan geçirmek iyi bir fikir olabilir. Ancak yukarıdaki örnektekine benzer bir tablo yaşıyorsanız, alt ıslatmanın nedeni 'fiziki zorlanma' olduğunu düşünmek faydalı olacaktır. Zira tıbbi bir sorundan kaynaklı alt ıslatmada gece alt ıslatma davranışını daha sık görmek olası.
ÇOCUKLARIN BEDENLERİ ONLARA AİTTİR!
Son olarak şunun da altını çizmek isterim: Çocukların bedenleri onlara aittir! Biz yetişkinler o bedene ne kadar çok müdahale edersek aslında deneyim yoluyla öğrenebileceklerini de o kadar çok engelleriz. Bu nedenle her ne kadar sonucu biz yetişkinler için yorucu ve can sıkıcı bile olsa da alt ıslatma, tuvaleti uzun süre tutma süreçleri çocuğun kendisinin deneyimlemesine izin vermektir. Çocuklar eğer bu tür zorlu durumlarda onları yargılamayan, süreci duygusal kabulle karşılayan yetişkinlerle karşılaşırlarsa zamanla kendi ritimlerini bulur ve sorunu kendi başlarına aşarlar.
