Kabul edelim! Ek gıdaya geçiş süreci içinde tıbbi riskler barındıran bir süreç. Bebeğiniz anne sütü yada formül mama alırken hiçbir besin alerjisi yada intoleransı belirtisi göstermemiş olabilir. Bu aynı durumun ek gıdaya geçişte de devam edeceği anlamına gelmez. Katı gıdaya geçişle bebeğinizin vücudu bazı besinleri kabul etmekte zorlanabilir, alerjik tepkiler verebilir. Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği verilerine göre, her 100 bebekten 6'sında besin alerjisi görülebilir. Ayrıca bebeklerin büyük bir kısmı bir veya bir kaç besine karşı intolerans gösterebilir. Tüm bu riskleri bilerek ek gıdaya geçiş sürecine başlamak ve kontrollü ilerlemek hem ebeveynler hem de bebekler için daha sağlıklıdır. Ek gıdaya geçişle ortaya çıkabilecek riskleri fark etmenin en kolay yolu '3 gün kuralı'nı uygulamaktır. Ek gıdaya geçişte 3 gün kuralı nedir, nasıl uygulanır? sorularına detaylı yanıtları bu yazımda bulabilirsiniz. Gelin önce 3 gün kuralı nedir bunu öğrenerek başlayalım!
3 GÜN KURALI NEDİR, NASIL UYGULANIR? ÖRNEKLERLE ANLATALIM
Ek gıdaya geçişte uygulanan 3 gün kuralı, tek bir besini bebeğe 3 gün art arda olacak şekilde az miktarlarda sunmaktır. Bir örnekle açıklamak işleri kolaylaştırabilir. Bebeğinize ilk besinini sunacaksınız ve tercihinizi haşlanmış kabaktan yana kullandınız. Ek gıdaya geçişte kabağı içine başka bir şey eklemeden art arda 3 gün boyunca kabağı bebeğinize yedirmeniz gerekir. 3 günün sonunda çocuğunuzda herhangi bir alerji belirtisi ( ağızda geçmeyen yaygın kızarıklık, vücutta döküntü, kakada kan, nefes almakta zorlanma vb.) yoksa kabağı bebeğiniz için 'güvenli gıda' listenize yazabilirsiniz.
Ek gıdaya geçişte uygulanan 3 gün kuralını her yeni besin uygulamanız şart.
Önemli bir not! Eğer bebeğiniz bir besini 1 gün yer ve diğer günler yemeyi kabul etmezse bu besini daha sonra tekrar denemek üzere güvensiz besinler listenizde tutun. Bazen tadı, dokusu yada çocuğun o gün fizyolojik olarak beslenmesini zorlayan bir sorunun olması yiyecekleri reddetmesine neden olabilir. Örneğin, gaz sıkışması gibi.
3 GÜN KURALINI UYGULADINIZ, GÜVENLİ YİYECEK LİSTENİZDEKİ BESİNLER ARTIYORSA ONLARI KARIŞTIRARAK BEBEĞİNİZE VEREBİLİRSİNİZ
Güvenli listesine eklediğiniz gıdaların sayısı arttıkça o besinleri karıştırarak da bebeğinize verebilirsiniz. Örneğin, kabak, patates ve yoğurt ayrı ayrı 3 gün denediniz ve her şey yolunda gitti. Bu besinleri bir karışım örneğin bir çorbaya dönüştürerek de bebeğinize sunabilirsiniz. Güvenli bir yada bir kaç besinin karıştırılmış hali için 3 gün kuralı uygulamanıza gerek yok.
EK GIDAYA GEÇİŞTE 3 GÜN KURALINI UYGULARKEN MİKTAR AYARLAMASI NASIL YAPILMALI?
Ek gıdaya geçişte uygulanan 3 gün kuralının çocuğun bedeninin besinlere uyumunu görmek için olduğunu unutmayın. Bu nedenle 3 gün kuralını uyguladığınız besinlerin bebeğinize sunarken 'çok küçük' miktarlarla başlamanız ve azar azar arttırmanız gerektiğini unutmayın.
Kabak örneğiyle devam edelim! Bebeğimize ek gıdaya geçiş için kabak haşlama hazırladık. İlk gün 1 yada 2 çay kaşığı, ikinci gün 1 tatlı kaşığı ve üçüncü gün 1 çorba kaşığı kadar kabak verebiliriz. Güvenli gıda listesine eklediğiniz yiyecekleri daha sonraki günlerde yarım çay bardağı kadar sunabilirsiniz.
1 YAŞA KADAR BEBEĞİNİZE VERMEMENİZ GEREKEN BESİNLERİN LİSTESİ
Bebeğiniz alerjik bir bünyeye sahip olmasa da 1 yaşına kadar bazı besinleri içerikleri nedeniyle ek gıda listenize eklememelisiniz. 1 yaş öncesi bebeklere verilmeyen yiyecekleri, 1 yaş sonrası çocuğunuza sunarken yeniden '3 gün kuralını' uygulamanızı ve besinin güvenli olduğundan emin olmanızı tavsiye ederim.
Bebeklere 1 yaşına kadar verilmesi sakıncalı yiyeceklerin listesi ve nedenleri şöyle:
1- BAL: Bal, Clostridium Botulinum adı verilen bir tür zehirli madde içerir. Bu madde bebeğinizin sinir sistemini etkileyen 'Botulizm' adı verilen bir hastalığa neden olabilir. Bu yüzden 1 yaşından küçük bebeklere bal verilmesi riskli ve tehlikelidir. Bebeğinizin sindirim sistemi, o büyüdükçe bakterileri hastalığa neden olmadan önce ortadan kaldırabilecek kadar güçlenir ve bal bir sorun olmaktan çıkar. Yine de 3 gün kuralını uygulayarak çocuğu bal ile tanıştırmak en güvenli yoldur.
2- İNEK SÜTÜ: İnek sütü vücutta demir emilimini azaltabilir, engelleyebilir. Bir yaş öncesi çocukların demir depolarının yeterince dolu olmaması, koruyucu doz demir takviyesi uygulanması bu dönemde inek sütünü daha riski yapar. Hali hazırda demire ihtiyacı olan bebek bedenine inek sütü vererek demir ihtiyacını karşılamasını engelleyebiliriz. Bu nedenle 1 yaşından önce bebeklere inek sütü verilmesi tavsiye edilmez. Aynı zamanda inek sütü alımının anne sütü, formül mama alımını da engelleyebileceğini bunun da bebeğin gelişimi için yetersiz beslenme nedeni olabileceğini unutmamak gerek. 1 yaş öncesi yoğurt, peynir tüketimi ise inek sütünden yapılmış olsalar bile daha risksizdir. Bu besinler mayalanma yoluyla farkı içeriklere kavuştuklarından bebeklerinize 1 yaş öncesi verebilirsiniz. Tabi ki 3 gün kuralına uygun başlayarak.
3- PASTÖRİZE EDİLMEMİŞ SÜTTEN YAPILAN PEYNİRLER VE İŞLENMİŞ ET ÜRÜNLERİ: Bu gıdalar Listeria Monocytogenes adı verilen mikroplar içerebilir. Bu mikroplar buzdolabı ısısında bile yaşamaya devam edebilirler ve Listeriyoz adı verilen bir hastalığına neden olabilirler. Bebeğiniz 1 yaşına girmeden bu tür gıdalardan kaçınmalısınız.
1 yaş öncesi bebeğinize yedirirken boğulma riskine karşı önlem almanız gereken diğer besinlerin listesi ise şöyle:
- Sert şekerler
- Bütün halde üzüm, kiraz, çeri domates (Servis etmeden önce mutlaka 4'e bölün)
- Sert, yuvarlak yapıdaki kuruyemişleri (Fındık, baden, kaju vb.) 12'nci aydan önce rendeleyerek yiyeceklere karıştırın.
- Şeftali, erik, nektarin, kayısı, kiraz, gibi sert çekirdekli meyvelerin mutlaka çekirdekleri çıkarın ve uygun, güvenli boyutlarda keserek bebeğinize sunun.
- Patlamış mısır
- Sert bozuk para gibi gıdalar. Sosis, sucuk, havuç
- Çiğ yapraklı sebzeler (ıspanak, lahana, kara lahana, pazı vb.)
- Yumuşak beyaz ekmek
- Elma gibi sert meyveler. İlk 6 ay kabuğu soyulmuş, rendelenmiş veya dilimlenerek hafif buharda yumuşatılmış şekilde sunun.
BESİN ALERJİSİ NEDEN OLUR?
Besin alerjisi, vücudun bağışıklık sisteminin gıdanın bir kısımını ki bu çoğunlukla proteindir yanlışlıkla tehdit olarak algılamasından kaynaklanır. Besin öğesini tehdit olarak algılayan bağışıklık sistemi onunla savaşmaya başlar bu da insan bebeninde çeşitli semptomların oluşmasına neden olur.
Bir gıda alerjisi reaksiyonu sırasında herhangi bir organ, cil, kardiyovasküler sistem, gastrointestinal sistem veya solunum sistemi durumdan etkilenebilir ve bazı reaksiyonlarla yaşamı tehdit edebilir.
Tipik bir gıda alerjisi reaksiyonunda, immünoglobulin E ( IgE) antikorları, vücutta alerjilerle ilişkili semptomlara neden olan histamin gibi kimyasalların salınımını tetikleyebilir.
BESİN ALERJİSİ REAKSİYONLARI NE ZAMAN BAŞLAR?
Besin alerjisi reaksiyonları genelde alerjiye neden olan besinin tüketiminden hemen sonra bir kaç dakika içinde başlar. Bazen reaksiyonlar kısa sürede bitse de bazı durumlarda bir kaç saat sürebilir.
EN YAYGIN 8 ALERJEN GIDA
Literatürde, 170'ten fazla gıdanın besin alerjisine neden olabileceği bilgisi yer alır. Ancak bunlardan bazıları diğerlerinden çok daha fazla alerjik özellik gösterir ve çok daha fazla kişi ve çocuk bundan etkilenir.
İşte en yaygın alerjik 8 besin:
1- İnek sütü
2- Yumurta
3- Balık
4- Yer fıstığı
5- Kabuklu deniz mahsülleri
6- Soya
7- Yemişler
8- Buğday
EK GIDAYA GEÇİŞ SÜRECİNİN İLK AYINI TADIM YAPMAK İÇİN KULLANIN
Ek gıdaya geçiş sürecinin ilk ayını 'tadım' ayı olarak planlayın ve 3 gün kuralını uygulayarak güvenli besin listenizi oluşturun. Ek gıdaya geçişin amacı çocuğun besinleri ve beslenmeyi öğrenmesidir. Bu süreci çocuğun karnını doyurmak, büyüsün, boyu uzasın, kilo alsın diyerek katı gıdayla beslenmeye dönüştürmemek gerektiğini unutmayın.
6 İLA 12 AY ARASINDA İHTİYAÇTAN FAZLA KATI GIDA TÜKETİMİ BÜYÜMEYİ YAVAŞLATIR
Çocuklar için ek gıdaya geçişin ilk 6 ayın yani 6 ila 12 ay arasıdaki dönemde ana öğün halen anne sütü yada formül mamadır. Bebeğimize bu dönemde sunduğumuz hiçbir gıdanın besin değeri ve kalorisi anne sütü yada formül mama ile kıyaslanamaz. Çocuğunuz için bu dönemde halen en iyi besin anne sütü yokluğunda ise formül mamadır. Çocuğunuza bu dönemde ihtiyaçtan fazla ek gıda vermeniz halinde mide ve bağırsak sisteminde oluşan baskı nedeniyle anne sütü yada formül mama alımını azaltacak yada zorlaştıracaktır. Bu da bebeklerin ihtiyaç duyduğu besin öğesi ve kalorinin azalması anlamına gelir. Azalan besin ve kalori miktarı çocuğunuzun gelişimini yavaşlatacaktır. Bu nedenle 6 ila 12'nci ay arasında bebeğinize ana öğün olarak anne sütü ve formül mama verin, ek gıdaları ise ara öğün olarak planlayın. Zamanla çocuğunuzun beslenme becerileri artacak, katı gıdalarla doymayı öğrenecek.
