Çocuklar neden kaka tutar? Kaka tutma ne kadar sürer?
Kaka tutma, çocukları 2 yaşına yaklaşan bir çok ailenin karşı karşıya kaldığı bir durum. Herkes kaka tutmayı bir sorun olarak görse de aslında çocuk gelişiminin doğal ve normal bir sonucudur. İşleri karıştıran, kaka tutma davranışı zorlu ve uzun süren bir probleme dönüştüren ise biz yetişkinlerin yanlış çözüm arayışlarıdır.
Gelin birlikte çocuklar neden kaka tutar? sorusunun detaylıca yanıtına bakalım. Çünkü kaka tutmanın nedenini bilmeden sadece çözüme odaklanmak ailelerin yaptığı en büyük hata.
2 YAŞLA KAKA KONTROLÜ ÇOCUKLARA GEÇER
2 yaş dönemi yaklaşırken çocukların bedenlerinde, ruhlarında da bazı değişimler olur. 0-2 yaş oral dönemde dünyayı ağızlarıyla tanımaya çalışan çocuklar, 2 yaşla birlikte anal döneme girerler. Bu değişim çocuklar için genital hisleri fark ettikleri, kaka ve çişi yarattığı huzursuzluğunu yaşadıkları, çiş ve kakayı yapma sonra hazzı hissetmeye başladıkları dönemdir. 2 yaş öncesi daha otomatik pilotta işleyen çiş ve kaka yapma süreçleri, 2 yaşla birlikte çocukların kontrolüne geçmeye başlar. Haliyle çocuklar çişin yarattığı şişkinliği, dışkılama sinyalleriyle birlikte karın ağrılarını hissetmeye başlarlar. Bu hisler kuşkusuz çocukların dünyasında bir korku nedenine dönüşür. Çünkü anlamlandıramadıkları ağrılar ve acılar çekerler. Hissettikleri acının tetiklediği korkular çocukları kaka yapmaktan kaçar hale getirir.
DIŞKILAMADA KULLANILAN KASLAR KAKA TUTMA İLE GELİŞİR
Çocuklar kakalarını ve çişlerinin kontrolünün kendilerinde olduğunu kısa sürede anlarlar. Kaslarını kullanarak önce çişlerini ardından da kakalarını tutabileceklerini fark ederler. Bu fark ediş aynı zamanda ağrı ve acıyı da azaltabildiklerini öğrenmelerine neden olur. Kas kontrolü arttıkça karşı karşıya kaldıkları acıyı daha uzun süre ertelemeyi başarırlar. Çiş tutma da bu dönemde görülür. Ancak idrarın tutumunun daha zor olması ve idrar yapımının acısız bir süreç olması çoğunlukla çocukların korku geliştirmeden hazza geçmelerini sağlar. Çocuklar kısa sürede acısız çiş yapma sürecinin yarattığı hazzı sevmeye başlarlar. Bu nedenledir ki kaka tutan çocukların büyük bir çoğunluğu tuvalet eğitiminde çiş kontrollerini hızla sağlar ve tuvalet kullanma alışkanlığını çabuk kazanırlar.
ASLINDA ÇOCUKLAR DA KAKA VE ÇİŞLERİNİ TUTARAK BİZ YETİŞKİNLER GİBİ TUVALET İHTİYAÇLARINI KARŞILAMAYI ÖĞRENİRLER
Çocuk gelişimi açısından önemli nokta, çocukların kaka tutmak için kullandıkları kaslarının aynı zamanda dışkılama sırasında da kullandıkları kasları olmasıdır. Yani çocuklar kaka tutarken aynı zamanda dışkılama gücünü kazanacakları kaslarını da geliştirirler ve kontrol etmeyi öğrenirler. Bu tutma aşaması çocukların tuvalet alışkanlığı kazandığı dönemde ihtiyacını hemen her yerde gidermemesini, doğru yer ve zamana ulaşana dek çişini ve kakasını tutmasını da öğretir. Tıpkı biz yetişkinlerde olduğu gibi. Hepimiz ihtiyacımızı oluştukları an ve mekanda değil, uygun yer ve zamanda gideririz. Aslında çocukların yaptıkları şey biz yetişkinlerin de tuvalet alışkanlıklarının bir benzeridir.
YANLIŞ ZAMANDA TUVALET EĞİTİMİ KAKA TUTMANIN EN BÜYÜK NEDENİDİR
Kaka tutma davranışının başladığı dönemde çocukların hayatlarında büyük değişiklikler yapmamak en ideal olanıdır. Özellikle de bezden çıkma, memeden ayrılma gibi. Çünkü hali hazırda fiziksel ve duygusal olarak zorlanan çocuk, büyük bir değişime girdiğinde daha yüksek stres ve korku haline geçer. Korku ve stres baskın zamanlarda değişim çabaları ya başarısız olur yada başka sorunların oluşmasına neden olur. Kaka tutma bunun en yaygın örneğidir!
BEZ KULLANIRKEN KAKA TUTAN ÇOCUKLARI TUVALETE ALIŞTIRMAYA ÇALIŞMAYIN
Çocuğunuz bez kullanırken kaka tutma davranışı göstermeye başladıysa tuvalet eğitimini ertelemeniz gerektiğini bilin. Kakanın yarattığı histen ve acıdan korkan çocuklar, kakanın kendisini gördüklerinde, kokusunu aldıklarında ve alışık olmadıkları bir yerde oturmak zorunda kaldıklarında daha fazla korkmaya başlarlar. Daha önce korkmalarına neden olan somut bir şey göremezken artık korkmalarına neden olan somut bir şey görür hale gelirler. Çoğu çocuk kakanın ne olduğunu bu aşamada anlamlandıramaz. Büyük bir çoğunluğu da kakayı vücutlarının bir parçası olarak algılar ve klozetten sonra kayboluşuna anlam veremez. Çocuklar için kakanın gözden kayboluşu, hayatlarındaki hemen her şeyinde kaybolup gidebileceği korkusunu tetikler. Kaka tutan çocukların büyük bir kısmında bu kayboluş korkusu nedeniyle eş zamanlı olarak anneden ayrılamama, kreş gibi ev dışı ortamları reddetme, yalnız uyuyamama, daha fazla meme isteme gibi davranışlar gelişebilir.
KAKA TUTAN ÇOCUKLARA VERİLEN YUMUŞATICI ŞURUPLAR İŞE YARAMAZ!
Çocukların kaka tutmaya başlaması aileleri kaygılandıran ve hızla tıbbi destek almaya sevk eden bir durumdur. Aileler çocukları kaka yapma sıklığını azalttığında soluğu doktorda alırlar ve çoğunlukla doktorlara çocuklarının kabız olduğunu söylerler. Haliyle doktorlarda kaka tutan çocuklara kabızlık giderici tedaviler reçete ederler. Ancak bu tür tedaviler kaka tutan çocuklarda hem işe yaramaz hem de işleri kontrolden çıkarır. Kabızlık giderici tedaviler çocuklarda hızlı müshil göstermezler. Çünkü hızlı bağırsak boşaltıcı ilaçlar çocuklar için tehlikelidir. Bu nedenle verilen tedaviler ancak uzun süreli kullanımla kakada yumuşama yaratabilir. Bu yumuşama da sınırlı orandadır. Kaka tutan çocuklar yumuşatıcı şuruplar kullansalar bile kakalarını tutmayı başarırlar. Kabızlık yaşayan çocuklarda işe yarayan bu tür yumuşatıcı şuruplar, kaka tutan çocuklarda işe yaramaz.
KAKA TUTAN ÇOCUĞA LAVMAN, FİTİL YAPMAYIN!
Gelelim lavman ve fitil gibi zorlu tıbbi müdahalelere...
Çocuk dünyasında bedene yapılan müdahaleler 'istismar' benzeri travmatize etkiler yaratabilir. Özellikle stres, ağrı, acı ve korku altında yapılan, hele ki çocuğun rızası dışında zorla yapılan bu tür müdahaleler kaka tutma davranışını kronik bir soruna dönüştürür. Çocuk psikolojisinde bu tür zorlayıcı müdahaleler başka kaygı, korku ve uyumsuz davranışların gelişmesine de neden olabilir.
Evet biliyorum! Çocuğunuz 1 hafta hatta 10 gün kakasını tutabilir. Bu durum sizi kaygılandırabilir, korkutabilir. Çocuğunuzun kaka tutma sırasında yaşadığı zorlanma, acı ve ağrı sizi üzebilir. Acısına bir an önce son vermek isteyebilirsiniz. Ancak bilin ki her lavman daha zorlu bir kaka tutma sürecine geçişin nedeni olacaktır.
Hatırlayın! Sık sık lavman yapılan çocuklarda kaka tutma davranışı uzun yıllar sürer ve her defasında dışkı tutma süresi daha da uzar!
KAKA TUTAN ÇOCUĞUNA NE ZAMAN LAVMAN YAPILABİLİR?
Burada lavman yapmanın gerektiği ve gerekmediği anları iyi değerlendirmek gerekir. Eğer çocuğunuz kakayı yapmaya karar verdiğinde ilk ıkınmayla birlikte dışkılama başlıyorsa, çocuk kakayı yaparken zorlanmıyor, acı hissiyle tepki göstermiyorsa lavman yapmayın. Ne kadar uzun sürerse sürsün kaka tutma sonrası dışkılama anında çocuk süreci kontrol edebiliyorsa orada kabızlık yada makat çatlağı gibi bir risk olmadığını bilin ve çocuğunuzun bedenine müdahale etmekten vazgeçin.
Eğer çocuğunuz kaka tutma davranışını bırakıp, dışkılama yapmak istemesine karşın kakayı çıkaramıyorsa, çok sert, taşlaşmış gibi görünen kakalar makatta sıkışık halde duruyorsa, çocuğunuz kaka yapmak istediğini söylüyor ancak başaramıyorsa lavman yada fitil kullanmanız gerekebilir. Böyle bir durumda sıkışan kakayı makattan çıkarmak için müdahale edebilirsiniz.
Ancak lavman yaparken de çocuğunuza karşı nazik, sakin ve onun iznini alarak bedenine dokunmanız gerektiğini unutmayın. Lavman yapmak gerekli olsa bile çocuğunuza fiziki güç uygulayarak, zorlayarak bunu yapmamanız gerektiğini bilin.
KONUŞMAYI BIRAKIN VE KONTROLÜ ÇOCUĞUNUZA BIRAKIN
Peki kaka tutan çocuğa ne yapmalı, nasıl davranmalı?
- Bunun bir süreç olduğun kabul edin! Çocuğunuzun gelişiminin bir parçası olan bu süreç sizi rahatsız etse de üzse de onun bedeniyle ilgili olduğunu bilin ve müdahale etmeyin.
- Çocuğunuza sürekli tuvaleti göstermeyi, kaka yapması için ikna etmeye çalışmayı bırakın.
- Konuşarak, rüşvet vererek yada tehdit ederek bu sorunu çözemeyeceğinizi bilin.
- Çocuğunuzun nasıl kaka yapması gerektiğini bildiğini hatırlayın. Onun sadece bunu yapmak istemediğini, kaka yapma zamanını bile isteye ertelediğini ve onun tercihi olduğunu unutmayın.
- Çocuğunuza duygusal destek verin. Hem kaka sancısı olan anlarda hem de diğer zamanlarda. Duygusal olarak güçlenen, ebeveyninden duygusal güçlü destek gören çocuklar korkularıyla daha kolay baş ederler.
- Kaka tutan çocuğunuzun açık alanda, yeterli ve nitelikli fiziki aktivite yaptığından emin olun. Bu hem stres kontrolü hem de kaka yapmaya yardımcı kasların gelişmesi için önemli ve faydalı bir yoldur. Hatırlayın.
- Alıştırma klozetlerini kullanmadan önce çocuğunuzun oyun malzemesi olarak kullanmasını sağlayın. Oyuncaklarını örneğin, ayıcıklarını, bebeklerini tuvaleti kullanırken gösteren oyunlar oynayın. Bu oyunları oynarken çocuğunuzu tuvalete yönlendirmeye çalışmayın, kakasını yapmaya ikna etmeye uğraşmayın. Sadece oynayın ve oyun yoluyla duygularını yansıtmasına yardımcı olun.
