Okula yeni başlayan özellikle de okul öncesi eğitim kademesinde çocukları olan ebeveynlerin 'Çocuğum okulda/kreşte yemek yemiyor, bütün gün aç kalıyor, ne yapmalıyım, nasıl davranmalıyım bilmiyorum!' dediklerini duyar gibiyim.
Öncelikle bu yazıyı hem anaokuluna yeni başlamış 4 yaşında kızı olan bir anne olarak, hem de uzun yıllardır çocuklarında beslenme zorluğu olan ailelere danışmanlık veren bir uzman olarak yanıtladığımı bilmenizi isterim.
Bir anne olarak duruma baktığımda çocuklarımızın okulda hem mutlu hem de tok olmalarını istediğimiz aşikar. Söz konusu açlık olunca her ebeveyn çocuğu için kaygılanır. Burda tuhaf bir şey yok. 'Yavruyu besleme' ebeveyn olmanın, özellikle de anne olmanın önemli bir işlevi. Beynimiz bu konuda alarm seviyesinde çalışıyor.
Bu alarm seviyesini her akşam kızımı okulundan almaya giderken gözlemliyorum. Kızımın okulunda beslenme çantası uygulaması var. Her gün verilen listeye uygun beslenmelikleri hazırlayıp, çocuklarla okula gönderiyoruz. Akşam olup da çocukları evden önce son bir oyun saati için okulun bahçesine çıkardığımızda ise beynimizdeki alarm seviyesi pik yapıyor. Tüm anneler canhıraş beslenme çantalarını kontrol etmek için hareket geçiyor ve çevresindeki diğer velilerle hızlı bir kritik yapıyor: Kimin çocuğu daha çok yemiş?
Ardından da sesler yükseliyor:
- Ahmeeettttt niye yemedin beslenmeni?
- Bak yine tüm sandviç duruyor, ağzına sürmemişsin!
- Fatmaaaaa söz vermiştin anneye yine yememişsin, park yok hadi eveeeee!
- Bak arkadaşın üzümünü yemiş, sen üzüm severdin, neden yemedin annecim ama hasta olacaksın!
Ve daha niceleri...
Çocukların bu sorulara karşı 'Anneyi duyma, oyuna devam et' moduna geçtiklerini söylememe gerek yok sanırım :)
İtiraf ediyorum! Ben de beslenme çantasındaki durumu merak ediyorum. Ama merakımı kendime saklıyorum.
Neden mi?
Gelin bundan sonrasına uzman gözüyle devam edelim ve okulda/kreşte yemek yemeyen çocuklara ne yapmalı, nasıl davranmalı, hangi davranışlardan kaçınmalı ayrıntılı bir şekilde masaya yatıralım.
BESLENME ÇANTASINI KONTROL ETMEYİ BIRAKIN!
İlk iş beslenme çantalarını kontrol etmekten vazgeçiyoruz. Beslenme çantası olmayan okullarda ise çocuğu aldığımız gibi öğretmene 'yemeklerini yedi mi, ne yedi, ne kadar yedi?' sormaktan, çocuğun yanında yemek saatiyle ilgili sorgulama yapmaktan vazgeçiyoruz.
Bu sorgulama hali başlı başına çocukların okulda yemek yemelerini engelleyen bir kısır döngü yaratır. Çocuk beyni sık sık, yüksek düzeyde yetişkin uyarısının olduğu alanlarda istenmeyen davranışı sürdürme eğilimi gösterir. Yani söz onu beslenmeye ikna etmeye çalıştıkça, sürekli öğretmeniyle bu konu hakkında konuştukça çocuğunuz daha uzun süre okulda beslenmeyi reddedecektir.
KÜÇÜK BİR BİLGİ NOTU İSTEYİN
Çocuğunuzun okuldaki beslenme düzeni hakkında bilgi sahibi olmak istemeniz çok anlaşılır ancak bunu çocuğunuzun yanında, diğer çocuk ve velilerin yanında yapmamaya özen gösterin. Öğretmenden her gün çocuğunuzun neyi, ne kadar yediğine dair küçük bir notu çantasına koymasını isteyerek bu süreci daha nitelikli yönetebilirsiniz. Aynı şekilde öğretmenlerin de beslenme düzenine ilişkin sürekli şikayet eden konuşmalar yapmasına hele ki bunu çocukların yanında yapmasına izin vermeyin.
ÇOCUĞUNUZU ÖĞRETMENİYLE TEHDİT ETMEYİN
Unutmadan altını çizmek isterim: Öğretmenin yazdığı bilgi notunu çocuğunuzu köşeye sıkıştırmak için kullanmayın! Yani akşam eve gidince 'Yemeğini yedin mi?' sorusuna 'Evet' yanıtı veren çocuğunuza 'Yalan söyleme bak öğretmen yazmış, yememişsin' demeyin! Bu notu sadece durumu yönetmek ve evde çocuğunuzun beslenmesi dengelemek için kullanın. Aksi durumda çocuğunuz okula gittiğinde öğretmenin tutumunu bildiğinden ve hatta ona da kızdığından tepkisel olarak yemeyi 'aç olsa bile' reddedecektir.
HER ÇOCUK OKULDA YEMEK YEMEKTE ZORLANIR!
Gelelim çocukların okulda yemek yememe nedenlerine...
Şunu hep hatırlayın! Okula yeni başlayan her çocuk yemek yemekte zorlanır!
Çünkü okul/kreş gibi yeni ortamlar çocuklar için onlarca bilinmezin olduğu, tanımadıkları çok sayıda yetişkinin olduğu 'güven duymakta zorlandıkları' alanlardır. Bu tablo çocukların stres, kaygı ve korku seviyesini yükseltir. Çocuklar stres, kaygı ve korkunun baskın olduğu ruh durumunda beslenemezler. Bu duygu durumu onların fiziken karın ağrısı, mide bulantısı gibi fizyolojik tepkilerle mücadele etmelerine neden olur. Çocuğunuz okula giderken 'karnım ağrıyor' derse bunu okuldan kaçmak için değil, yüksek stres altında olduğu için ve gerçekten karnı ağrıdığı için söylüyor bunu bilin!
OKULA TAM GÜVENLİ BAĞLANMASI İÇİN ÇOCUĞUNUZA ZAMAN TANIYIN
Bu durumda beslenmenin başlaması için önce ortama ve çevredeki kişilere güvenli bağlanma sürecinin tamamlanması gerekir. Zamanla okulun güvenli, eğlenceli ve keyifli bir yer olduğunu anlayacağı gibi çevresindeki yetişkin ve akranlarıyla da keyifli bir ilişki kuracak. Bu aşama tamamlanınca beslenme sürecini değerlendirmek çok daha sağlıklı olacaktır. Çocuğunuza okula koşulsuz, tam bir güvenli bağlanma yaşaması için zaman tanıyın!
Ve tabi ki kendinize de!
EVDE YEDİĞİ ŞEYLER BİLE OLSA OKULDA YEMİYORSA!
Yukarıdaki aşama tamamlanmadan çocuğunuz okulda bildiği, sevdiği yemekleri görse de yiyemeyebilir. Okul yemeklerini reddetmenin bir diğer nedeni de okuldaki yemeklerin görüntüsünün evdekinden farklı oluşu olabilir. Aynı şekilde kokusu da farklı olabilir. Hatta yemeğin içine konulduğu tabak bile farklı olabilir.
Çocuklar yemekleri görsel detaylarla sınıflandırırlar. Yemeğin rengi, içindeki farkı dokular, hatta tabağın şekli ve rengi bile onlar için 'farklı yemek' algısı yaratabilir. Buna alışmaları için çocuklara zaman tanımak en etkili yol olacaktır. Her gün aynı tabağı, çatalı, bardağı gördükçe normalleşme başlayacaktır.
OKULDAKİ YEMEK LİSTESİNİ PİŞİRİYORUZ!
Bu konuda yapılabilecek en etkili şeylerden biri de çocuğunuzla okuldaki yemekleri birlikte pişirmektir. Örneğin, nohut! Nohutu pişirme sürecine çocuğunuzu dahil edin. Nohutlarla oynamasına, değişimlerini hem görsel hem de duyusal olarak hissetmesine imkan tanıyın. Çiğ nohutlardan oyuncaklar yapın ve okula götürmesi için öğretmeninden destek isteyin mesela. Aktiviteler sırasında kısa ve net cümlelerle okulda da ertesi gün nohut pişeceğini ona hatırlatın. Tüm bunların sonrasında çocuğunuz okulda yine de nohut yemeyebilir ama siz istikrarlı bir şekilde uygulamaları sürdürün. Mutfakta besinlerin dahil olduğu duyusal oyunlar yeme sorunları aşmanın en kolay ve etkili yoludur.
AKRAN ÖĞRENMESİNE FIRSAT VERİN!
Çocuklar okullarda akranlarını izleyerek davranış geliştirirler. Gruba dahil olma, kabul görme, favori arkadaşla iletişimi sürdürme gibi pek çok nedenle akranlar çocuklar için en önemli öğrenme aracı olurlar. Okula uyum tamamlandıkça daha da değerli bir araca dönüşür. Sınıfta iyi resim çizen arkadaşı gibi çizme çabası, diğer çocuklar gibi giyinme isteği, saçları benzer şekilde toplatma talebi, kullanılan kelime ve konuşma kalıplarının arkadaşlara benzemesi gibi yemek yeme davranışı da zamanla akranlarına benzemeye başlayacaktır. Bunun için süreci bir yetişkin olarak yönetmek yerine akran öğrenmesine fırsat tanımak en kolay ve etkili yoldur. Bu nedenle okuldaki süreçlere özellikle de beslenme sürecine müdahale etmekten, arkadaşlarıyla çocuğunuzu kıyaslamaktan özellikle sakının. Akran öğrenmesi sürecini baltalayan en önemli girdinin 'yetişkin müdahalesi' olduğunu unutmayın ve çocukların arasından çekilin!
ASLA YEMEYE ZORLAMAYIN!
Okulda yemek yemeyen çocuğunuzu asla zorlamayın. Bu işleri sonsuza kadar çözülmez bir hale sokabilir. Ayrıca öğretmenleri de çocuğu yemeye zorlamamaları için uyarın. Öğretmenleri yemek baskısı için teşvik etmeyin, bu konuda tavrınızı net bir şekilde ortaya koyun. Okulda öğretmeni tarafından yemeye zorlanan çocukların okuldan tamamen soğuyacağını unutmayın!
'BİZİM ÇOCUK EVDE DE YEMİYOR, ŞİMDİ OKULDA DA YEMİYOR, HİÇ UMUDUM KALMADI' DİYEN ANNE BABALARA BİR KAÇ NOT...
Eğer çocuğunuz hali hazırda yeme zorlukları yaşıyorsa ve bu uzun süredir devam ediyorsa 'Çocuklar neden yemek yemez?' sorusunun yanıtlarına bakmanızı ve çözüm için sizin çocuğunuzun ihtiyaç duyduğu desteği ona verebilirsiniz. İlgili yazıya aşağıdaki linkten ulaşabilirsin.
Bir diğer yol da profesyonel destek almak. Yemek yemeyen çocuğunuzla ilişkinizi düzeltmek, çocuğunuzu sağlıklı beslenen bir bireye dönüşmesini desteklemek isterseniz benimle iletişime geçebilirsiniz. Çocuklarıyla beslenme zorlukları yaşayan danışan ailelerime sen de katılabilirsin. Bugün için tek yapman gereken [email protected] adresine mail atman.
